1572: Tolerantie voor beginners

Eerste Tolerantie College van prof. Judith Pollmann

In vier Tolerantie Colleges onderzoekt culturele vrijplaats de Koppelkerk met prominente wetenschappers wat tolerantie inhoudt, wat het van ons vraagt en wat haar grenzen zijn. De colleges vinden plaats in het kader van het nationale herdenkingsjaar ‘1572 – De Geboorte van Nederland’. In het eerste Tolerantie College op donderdag 21 april bijt hoogleraar vroegmoderne Nederlandse geschiedenis Judith Pollmann het spits af met ‘Tolerantie voor beginners. Bredevoort en de Nederlandse burgeroorlog van 1572’.

Op 1 april 1572 veroverden de watergeuzen ‘in naam van Oranje’ het kleine stadje Den Briel, het huidige Brielle. Achteraf zouden de burgers van de Hollandse en Zeeuwse steden de gebeurtenissen van 1572 gaan zien als het begin van een ‘bevrijding’, waarin zij ook zelf een heldenrol gespeeld hadden. Zo kwam het jaar ook terecht in de schoolboeken, als de oorsprongsmythe van een Nederland dat trots was op zijn vrijheid en zijn tolerantie. 

Vrijheid en tolerantie: voor wie?

Maar in die versie van de geschiedenis was er veel dat buiten beeld bleef. Voor de meeste inwoners van de Nederlanden bracht 1572 geen bevrijding. Zo ook in de Achterhoek, waar de bevolking in 1572 tegen wil en dank te maken kreeg met een snelle machtsovername door Oranjes zwager, Willem van den Bergh.

Religievrede: het ideaal en de praktijk

En hoewel Oranje al jaren een voorstander was van religievrede, en betoogde dat katholieken en protestanten vreedzaam naast elkaar konden leven, kwam daar niets van terecht. Tolerantie willen was één ding, veel moeilijker was het om die in praktijk te brengen. Overal werden er katholieke kerken en kloosters geplunderd en priesters opgejaagd. De katholieke meerderheid van de bevolking kon al snel niet meer in de eigen kerk terecht.

Wat betekende 1572 voor de Achterhoek?

In deze lezing onderzoekt historicus Judith Pollmann waarom het ideaal van religievrede in 1572 vrijwel meteen ondergesneeuwd raakte, en wat dat betekende voor de inwoners van de Bredevoort en de Achterhoek.

Over Judith Pollmann

Judith Pollmann is hoogleraar vroegmoderne Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit Leiden, en gespecialiseerd in de geschiedenis van de Tachtigjarige Oorlog. Samen met Raymond Fagel schreef zij het boek ‘1572 – Burgeroorlog in de Nederlanden’, dat zojuist is verschenen bij uitgeverij Prometheus.

De Tolerantie Colleges maken onderdeel uit van een breed programma ‘1572 – De Geboorte van Nederland’. De colleges beginnen om 20.00 uur en zijn zowel fysiek in de Koppelkerk in Bredevoort, als online via livestream te volgen. Ze zijn te volgen in een reeks, maar ook los van elkaar. Deelname aan het college bedraagt € 12,50 per college. Via livestream zijn de colleges kosteloos te volgen. Aanmelden kan via www.koppelkerk.nl. De Tolerantie Colleges worden mede mogelijk gemaakt met steun van Provincie Gelderland, Gemeente Aalten en Stichting De Gaostok.